تفاوت ترکی استانبولی با ترکی آذربایجانی در چه چیزهایی است؟
فرق زبان ترکی ایران با زبان ترکی کشور آذربایجان چیست؟
آیا ترک های ترکیه هم می توانند مثل ترک‌های ایران صحبت کنند؟
این ها سوال هایی هستند که که ممکن از هر شخص آشنا با زبان ترکی پرسیده شود. البته، همه می‌دانند که این دو زبان هم شبیه هم هستند و هم تفاوت‌هایی دارند؛ اما، شاید نتوانند به راحتی به سوال پاسخ دهند. با ما همراه باشید در ادامه تفاوت ترکی استانبولی و ترکی آذربایجانی برای شما عزیزان توضیح میدهیم.
تفاوت ترکی استانبولی با ترکی آذربایجانی
در این مقاله قصد داریم به طور مختصر ترکی استانبولی مدرن و آذری مدرن را با هم مقایسه کنیم.
ترکی استانبولی مدرن لهجه ی ادبی ترک‌های آناتولی و زبان رسمی جمهوری ترکیه است، حال آنکه، آذری یا آذربایجانی زبان آذری‌هایی است که عمدتاً در آذربایجان و در شمال غربی ایران زندگی می‌کنند، و زبان رسمی جمهوری اخیراً استقلال یافته آذربایجان است.
لهجه‌های منطقه‌ای گوناگونی در آناتولی و در هر دو آذربایجان شمالی (مانند شهر باکو) و آذربایجان ایران وجود دارند و این لهجه‌ها تفاوت‌های آوایی، ریخت‌شناختی و واژگانی با هم دارند (گویش‌های مختلفی در ایران مانند ترکی تبریزی، ترکی اردبیل، ترکی زنجان و مناطق دیگر وجود دارد).
تفاوت‌های لهجه‌ای موجود بین زبان ترکی آذری و ترکی استانبولی معمولاً به وجود عناصر غالباً مغولی و سایر نژادهای ترکی در آذربایجان نسبت داده می‌شود.
در فاصله قرن‌های ۱۳ تا ۱۹ میلادی، زبان‌های ادبی مختلف برای آذری و عثمانی وجود داشتند، در واقع، تفاوت‌های بین این دو زبان آنقدر ناچیز است که همیشه صریح و روشن نبودند، و قابلیت فهم مشترک بین آنها بسیار کامل بود.
تفاوت حروف بی صدا در زبان ترکی استانبولی و آذربایجانی
با وجود چندین استثنا در زبان‌های آذری و ترکی استانبولی، ادای حروف بی صدا مثل «t» و «k» ترکی قدیم در ابتدای کلمه که مشخصه ی مشترک زبان‌های گروه اوغوز است، در هر دو زبان معمول است:
آذری، مانند برخی از لهجه‌های آناتولی، این فرآیند را قدمی پیش‌تر برده است و این قاعده را بر صداهای q (در زبان آذری g) ترکی قدیم در ابتدای کلمه نیز اعمال می‌کند.
مقایسه ی حروف بی صدا
| فارسی | ترکی استانبولی | آذری | ازبک | قزاق | تاتار | قرقیز | اویغور |
| زبان | dil | dil | til | til | til | til | til |
| یخ بستن | Don- | Don- | Tong- | Tong- | Tong- | Tong- | Tong- |
| چشم | goz | Goz | kuz | Kuz | Kuz | Koz | Koz |
| خندیدن | Gül- | Gül- | kül- | kül- | Köl- | kül- | kül- |
برخی از بارزترین ویژگی‌های آوایی آذری نیز ویژگی‌های مشترک بسیاری از لهجه‌های آناتولی هستند، به ویژه لهجه‌های آناتولی مرکزی،نظیر اسکی‌شهیر، آنکارا و قونیه هستند.
برای مثال:
حرف –k-˃-x-˃ و –k-˃-x تغییر می‌کند به:
| فارسی | ترکی استانبولی | ترکی آذری |
| پشت | arxa | arka |
| خواندن | oxu | oku |
| تعداد یا مقدار زیاد | çox | cok |
| پا | ayaq/ayax | ayak |
حروف بی‌صدای بی‌واک –p،- ç،-t و –k در پایان بسیاری از کلمات ترکی استانبولی، در زبان آذری به ترتیب به –b، -c، -d و –g تبدیل می‌شوند:
| فارسی | ترکی استانبولی | ترکی آذری |
| گرسنه | ac | aç |
| شیر | süd | süt |
| رنگ | rəng | renk |
| کتاب | kitab | kitap |